Кыргызстанда интеллектуалдык менчикти коргоо: бизнес үчүн практикалык кеңештер

Глобалдашуу жана атаандаштыктын өсүп жаткан шарттарында интеллектуалдык менчикти коргоо ийгиликтүү бизнес жүргүзүүнүн маанилүү аспектиси болуп калды. Кыргызстанда, башка көптөгөн өлкөлөр сыяктуу эле, товардык белгилерге, автордук чыгармаларга, ойлоп табууларга жана башка интеллектуалдык менчик түрлөрүнө болгон укуктарды коргоо үчүн мыйзамдуу механизмдер каралган. Мындай объекттерди каттоо ээлерине юридикалык коргоону камсыздайт. Бул макалада биз Кыргызстандагы интеллектуалдык менчикти коргоонун жана коргоонун негизги аспектилерин карап чыгып, ишкерлер үчүн практикалык кеңештерди беребиз.

Интеллектуалдык менчик деген эмне?

Интеллектуалдык менчик — бул адамдын чыгармачыл ишмердүүлүгүнүн бардык натыйжалары. Ал идеяларды, ойлоп табууларды жана бренддерди үчүнчү тараптардын уруксатсыз колдонушунан коргоо үчүн кызмат кылат. Бизнес өз ишинде интеллектуалдык менчиктин төмөнкү түрлөрүнө туш болушу мүмкүн:

• Автордук укук — адабият, искусство, музыка, программалык камсыздоо жана башка чыгармачыл чыгармаларды коргойт.
• Патенттер — ойлоп табууларды жана жаңы техникалык чечимдерди коргойт.
• Товардык белгилер — бренддерди, логотиптерди, ураандарды жана товарлар менен кызмат көрсөтүүлөрдү индивидуалдаштыруунун башка каражаттарын коргойт.
• Өнөр жай үлгүлөрү — буюмдардын уникалдуу сырткы көрүнүшүн коргойт.
• Өндүрүш сырлары (ноу-хау) — коммерциялык баалуу болгон купуя маалыматтарды коргойт.

Бул укуктардын ар бири ээсине өзүнүн чыгармачыл продуктусун башкарууга өзгөчө укук берет. Укук ээсинин гана чечими менен ким жана кандайча анын продуктусуна болгон укуктарды колдоно алары аныкталат. Бирок бул укуктарды каттоо аркылуу коргоо мүмкүн, бул алардын башка адамдар тарабынан мыйзамсыз колдонулушуна жол бербейт.

Интеллектуалдык менчик укуктарын коргоо жана коргоо түшүнүктөрүн айырмалоо керек. Коргоонун негизги максаты — интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларына өзгөчө укуктарды таануу, каттоо жана жөнгө салуу үчүн укуктук нормаларды жана механизмдерди белгилөө. Коргоо мыйзамсыз колдонуу кесепеттерин жоюуга, мыйзам бузуучуларды жоопкерчиликке тартууга жана мындай бузуулардын алдын алууга багытталган.

Эмне үчүн бизнес өзүнүн интеллектуалдык менчигин коргошу керек?

Интеллектуалдык менчикти талаптагыдай коргобосо, ишкер атаандаштар тарабынан брендди көчүрүп алуу же колдонуу, уникалдуу технологиялардын же ноу-хаунун сыртка чыгып кетиши жана эксклюзивдүү укуктардын бузулушу, жоготууларга жана репутацияга зыян келтириши мүмкүн болгон көйгөйлөргө дуушар болот.

Интеллектуалдык менчикти эффективдүү коргоо анын объекттерин пайдаланууга өзгөчө укуктарды камсыз кылууга, интеллектуалдык активдерди монетизациялоо жолу менен бизнестин баасын жогорулатууга жана укук бузуучуларды жоопкерчиликке тартууга мүмкүнчүлүк берет.

Ишкерлер үчүн интеллектуалдык менчикти коргоо жана сактоо боюнча практикалык кеңештер:

1) Интеллектуалдык менчик укуктарын өз убагында каттоо
Товардык белгилерди же патенттерди каттоо үчүн арыздарды алдын ала берүү керек. Бул башка адамдардын сизге окшош объектти каттоодо алдыга озуп кетүү коркунучун азайтат.

2) Укуктарды өткөрүп берүү боюнча келишимдерди түзүү
Эгерде бизнес дизайнерлер, иштеп чыгуучулар же башка контрагенттер менен кызматташса, келишимдерде интеллектуалдык менчик укуктарын өткөрүп берүү тууралуу пункттун болушуна ишенүү зарыл.

3) Өз интеллектуалдык менчигиңизди колдонууга көзөмөл жүргүзүү
Базарды дайыма изилдеп, товардык белгилерди, патенттерди же автордук укуктарды мыйзамсыз колдонуу сыяктуу мүмкүн болгон укук бузууларды байкап туруңуз.

4) Бажы реестрине катталуу
Интеллектуалдык менчиктин бажы реестрине катталуусу укук ээлерин коргоо үчүн бажы органдарына мүмкүнчүлүк берет. Бул мыйзамсыз продукцияны импорттоо жана экспорттоону алдын алат. Мында шектүү жүктөрдү чек арада кармап, укук бузууларды токтотуу боюнча чараларды көрүүгө шарт түзүлөт.

5) Кесипкөйлөрдү тартуу
Патенттик ишенимдүү адамдар арыздарды туура даярдоого, интеллектуалдык менчик объекттерин коргоого жарамдуулугу боюнча баалоого жана талаштар пайда болгондо укуктарыңызды коргоого жардам берет.

Интеллектуалдык менчик — бул кылдаттык менен коргоону талап кылган баалуу актив. Бардыгы ишкердин өз убагында кабыл алган чараларына көз каранды. Укуктарды каттоо, алардын колдонулушуна көзөмөл жүргүзүү жана кесипкөйлөрдү тартуу бизнесиңиздин рынокто позициясын бекемдөөгө жана тобокелчиликтерди минималдаштырууга жардам берет. LEX Юридикалык фирмасынын командасында патенттик ишенимдүү адистер бар, алар сиздин интеллектуалдык укугуңузду профессионалдык деңгээлде коргоого жардам берет.