Кыргызстанда криптовалюталарды укуктук жөнгө салуу: учурдагы практика жана келечеги

Криптовалюталар дүйнөлүк каржы системасында өз ордун тез арада ээлеп, бул процесстен Кыргызстан да четте калган жок. Акыркы жылдары мамлекет санариптик активдерди мыйзамдаштыруу жана жөнгө салуу жаатында бир катар маанилүү кадамдарды жасады. 2022-жылы “Виртуалдык активдер жөнүндө” Мыйзам кабыл алынып, бул тармакта укуктук негиз түзүлдү.

Мыйзамга ылайык, өлкөдө виртуалдык активдер жаатындагы жөнгө салынуучу ишмердүүлүк катары майнинг (кен казып алуу), эмиссия (чыгаруу) жана виртуалдык активдерди баштапкы жайгаштыруу, ошондой эле виртуалдык активдер боюнча кызмат көрсөтүүчүлөрдүн иши таанылат. Мыйзамда белгиленгендей, виртуалдык активдер Кыргыз Республикасынын аймагында расмий төлөм каражаты, валюта же баалуу кагаз катары таанылбайт, бирок атайын режимдин алкагында жүгүртүүгө уруксат берилет.

“Виртуалдык активдер жөнүндө” Мыйзамдын 26-беренесине ылайык, виртуалдык активдерге байланыштуу кызматтарга төмөнкүлөр кирет:

• виртуалдык активдерди сатып алуу жана сатуу (алмаштыруу);
  
  
• виртуалдык активдердин өз ара алмашуусу;
  
  
• виртуалдык активдерди которуу;
  
  
• виртуалдык активдерди сактоо, башкаруу жана көзөмөлдөө;
  
  
• виртуалдык активдерди баштапкы жайгаштыруу жана (же) эмитенттин активдерин сатуу менен байланышкан каржылык кызматтарды көрсөтүү.

Виртуалдык активдер боюнча кызмат көрсөтүүчү деп, Кыргыз Республикасынын аймагында катталган жана жогоруда көрсөтүлгөн кызматтардын бирин же бир нечесин ишкердик иш катары лицензиянын негизинде көрсөтүүчү юридикалык жак таанылат.

Практикада бул төмөнкүлөрдү билдирет: криптоактивдерди алмаштыруу, чыгаруу же сактоо менен алектенген ар кандай бизнес сөзсүз түрдө Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министрлигине караштуу Финансылык рынокту жөнгө салуу жана көзөмөлдөө кызматына лицензия алуу үчүн кайрылууга тийиш, комплаенс-текшерүүдөн өтүүгө жана ачыктык талаптарын сактоого милдеттүү, анын ичинде акыркы бенефициарлар тууралуу маалыматты ачыкка чыгаруу талап кылынат.

Тактап айтканда, виртуалдык активдерди алмаштыруу оператору болуш үчүн компанияда 40 миллион сом өлчөмүндө уставдык капитал болушу керек, ал эми виртуалдык активдер менен соода жүргүзүү оператору үчүн бул сумма 10 миллиард сомду түзөт.

Өнөр жайлык же жеке майнинг жүргүзүү үчүн сертификат алуу максатында талапкер тиешелүү документтер топтомун даярдап, Финансылык рынокту жөнгө салуу жана көзөмөлдөө кызматына тапшырышы керек.

Криптовалюта колдонуучулар үчүн бул ишенимдүү шарттарды жаратты – эми санариптик активдерди мыйзамдуу алмаштырып, инвестициялык долбоорлорго катышууга мүмкүнчүлүк бар, мыйзам бузуу коркунучуна кабылбай. Ошол эле маалда, майнинг да жөнгө салууга алынган: 2020-жылдан тарта майнинг тармагында электр энергиясын пайдаланууга салык киргизилген, ошондой эле майнинг-фермаларды каттоо талабы да бар.

Ошентип, майнингге салык киргизилген: ал ставка электр энергиясына төлөнүүчү акынан 10% өлчөмүндө, анын ичинде КНС (кошумча нарк салыгы) жана сатуу салыгы менен кошо эсептелет. Бул салык 2020-жылы киргизилген жана ал киреше салыгын, салык салынуучу жеткирүүлөргө болгон КНСти жана сатуу салыгын алмаштырган.

Мындан тышкары, Кыргызстанда криптовалюталар табигый түрдө кире ала турган толук кандуу санариптик экономика стратегиясы али түзүлө элек. Мыйзамдар бирдиктүү саясаттын алкагында эмес, ишкерлерден түшкөн суроо-талаптарга жараша реактивдүү түрдө өнүгүп жатат. Бул өз кезегинде укуктук туруксуздукту күчөтүп, эл аралык инвесторлордун кызыгуусун азайтат.

Ошондой эле, көптөгөн ишкерлер крипто-ишмердүүлүктү мыйзам бузбай кантип жүргүзүү керектигин так түшүнбөгөндүктөн, жетиштүү маалымдуулук жоктугу дагы белгилүү болууда.

LEX Юридикалык фирмасы криптовалюта тармагындагы кардарларына жардам көрсөтүп келет: лицензия алуу, салык боюнча кеңеш берүү, майнинг долбоорлорун коштоп жүрүү сыяктуу кызматтар көрсөтүлөт. Биз рыноктун кантип иштээрин жакшы түшүнөбүз жана бизнеске жаңы эрежелерге ылайыкташууга жардам берүүгө даярбыз.