Туура даттануу же банкрот болуу

Салыктар - бизнестин максималдуу жактырбаган түйшүгү. Биздин өлкөдө бизнестин Мамлекеттик салык органдары менен болгон мамилесинде ар дайым чоң көйгөйлөр болуп келген жана дагы деле болсо болуп келет. Салык органдарынын бийликти кыянаттык менен пайдалануусунан коргоо механизмин түзүү үчүн ар түрдүү бизнес ассоциациялары мамлекет менен активдүү күрөшүп жатышат. Азырынча бизнес учурдагы Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын ченемдеринин механизмин колдонууга тийиш.

Кеп Кыргыз Республикасынын Салык кодексинин 20-главасында каралган салык кызматынын чечимдерине даттануунун тартиби жөнүндө болот, анткени көпчүлүк процессуалдык каталарды кетирип, андан кийин салык төлөөчүгө чоң сумманы талап кылат жана булардын баары бир караганда жөнөкөй көрүнөт.

Салык кызматынын чечими ыйгарым укуктуу салык органына даттанылат, азыр бул Кыргыз Республикасынын Экономика жана Финансы министрлигинин алдындагы Мамлекеттик салык кызматы. Даттануу салык кызматынын чечими сизге тапшырылган күндөн кийин 30 календардык күндүн ичинде берилиши керек.

Даттануу мөөнөтүнүн ичинде салык кызматы өзүнүн чечимин аткарбайт, ал эми чечимге даттануу анын колдонулушун токтотот.

Эгерде 30 календардык күндүн ичинде чечимге даттанбасаңыз же көрсөтүлгөн мөөнөттөн кийин даттанбасаңыз, анда бул даттануу каралбайт жана ыйгарым укуктуу салык органы сиздин даттанууңузду карабайт деген кат менен сизге жооп берет. Салык кызматынын органынын чечими толугу менен мыйзамдуу күчүнө кирет жана карыз салык төлөөчү тарабынан таанылып, салык кызматына талашсыз өндүрүп алуу укугун берет. Демек, сиз бул карызды даттануунун бардык куралдары бүтөт жана андан аркы талаш-тартыштар өндүрүп алуу процессин гана узарта алат.

Эскертүү: эгерде сиздин даттанууңузду ыйгарым укуктуу салык органы кароосуз калтырса же кайтарып берсе, анда мындай жооп ыйгарым укуктуу салык органынын чечими эмес, ал жөнөкөй кат болуп саналат, ал негизинен ыйгарым укуктуу салык органынын иш-аракетине тиешелүү, ал ошондой эле сотко даттанылышы мүмкүн. Демек, эгерде текшерүү боюнча чечимге кароосуз калтыруу же кайтарып берүү жөнүндө жооп берүүгө доо арыз берсе, анда сот сотко чейинки тартиптен өтпөгөндүгүнүн негизинде доо арызды кабыл албайт же сот отурумдун жүрүшүндө өндүрүштү токтотот, анткени ыйгарым укуктуу салык органы чечим кабыл алган эмес. Ошондой эле салык милдеттенмесин төмөндөтүү фактысы боюнча козголгон кылмыш иши болгон учурда даттануу салык органдарында каралбайт. Бул салык төлөөчү талаш-тартышты сотко чейинки жөнгө салуу тартибин аттап өтүүгө жана салык кызматынын органынын чечимин талашуу менен түздөн-түз сотко кайрылууга укуктуу дегенди билдирет. Бирок, иш жүзүндө сот мындай майда-чүйдөсүнө чейин кирбестен, салык кызматынын органынын чечими ыйгарым укуктуу салык органынын чечимине өзүнчө даттанууга жатпайт, сотко чейинки тартип керек деген жүйөө менен доо арызды кабыл алуудан баш тартышы мүмкүн.

Даттанууну ыйгарым укуктуу салык органы жалпы тартипте 30 календардык күндүн ичинде карайт, бирок мөөнөтүн узартуу, үзгүлтүккө учуратуу учурлары болушу мүмкүн, аларды эске алуу менен кароонун жалпы мөөнөтү 90 календардык күндөн ашпоого тийиш. Эгерде ыйгарым укуктуу салык органы ушул мөөнөттө даттануу боюнча чечим чыгарбаса, анда даттануу канааттандырылды деп эсептелет. Кароонун жыйынтыгы боюнча ыйгарым укуктуу салык органы Кыргыз Республикасынын Салык кодексинде белгиленген милдеттүү реквизиттерди камтыган чечим чыгарууга милдеттүү.

Ыйгарым укуктуу салык органынын чечими ал сизге тапшырылган күндөн тартып 3 айдын ичинде сот тартибинде даттанылышы мүмкүн. Дал ушул ыйгарым укуктуу салык органынын чечими, башкача айтканда салык кызматынын органынын текшерүү боюнча чечими өзүнчө даттанууга жатпайт, анткени бул учурда талашты сотко чейинки жөнгө салуу тартиби милдеттүү, антпесе сот жөн гана доо арызды кабыл алуудан баш тартат.

Бул укуктук мамилелер административдик укуктук мамилелерге киргендиктен, мындай иштер боюнча сот өндүрүшүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Административдик-процесстик кодексинде белгиленген.

Ошентип, салык кызматынын органдарынын чечимдерине даттануу процесси бардык процесстик нюанстарды сактоо жагынан татаал, мөөнөтү боюнча өтө кыска болуп саналат. Чынында эле, ар бир юрист бул укуктук мамилелердин бардык майда-чүйдөсүнө чейин биле бербейт, жана мындай иштер менен иштөө тажрыйбасы жок болсо, анда ар бир юрист аларды дароо түшүнө албайт.

Бул укуктук мамилелерде Кыргыз Республикасынын Салык кодексинде белгиленген бардык процесстик талаптарды сактоо менен ыкчам жооп кайтаруу жана кылдаттык менен даярдоо өтө маанилүү аспект болуп саналат, анткени бул процесстеги бир ката сизди банкроттукка алып келиши мүмкүн, чындыгында салык кызматынын органынын чечими мыйзамсыз болушу мүмкүн.